کاغذ؛ گنجینه‌ای که باید از‌آن محافظت کنیم.
با وجود گسترش فرهنگ زیست محیطی و توجه همگان به اهمیت حفظ محیط زیست و منابع طبیعی باز هم امروز کمتر اداره، دفتر کار یا محل تحصیل و آموزشی را پیدا خواهیم کرد که از هر دو روی کاغذ استفاده کنند یا کمتر کارمند، دانش‌آموز و ... را سراغ داریم که کاغذهایی که هنوز قابل استفاده هستند را پاره نکنند.
براساس گزارش‌های پژوهشکده تحقیقات استراتژیک کشور،کاغذ به عنوان یکی از کالاهای مهم فرهنگی، از جایگاه ویژه‌ای در جامعه برخوردار بوده و میزان مصرف آن به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه به طور عام و شاخص توسعه فرهنگی به‌طور خاص معیار مقایسه کشورهای مختلف قرار می‌گرفته است. البته این روزها این معیار تغییر کرده و با توجه به پیشرفت و توسعه فعالیت‌های الکترونیکی در حوزه‌های گوناگون مصرف انواع کاغذ در جهان روند نزولی را آغاز کرده است.
با این حال این کالا همچنان به عنوان یکی از معیارهای مهم قلمداد می‌شود.در تولید سررسید اختصاصی، چاپ تقویم رومیزی و... کاربرد کاغذ غیرقابل محاسبه است.
مصرف سرانه کاغذ در جهان حدود 50 کیلوگرم گزارش شده در حالی که مصرف سرانه این کالا در ایران حدود 17 کیلوگرم است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1999، در حالی که مصرف سرانه کاغذ در ایالات متحده آمریکا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کاغذ، حدود 347 کیلوگرم در سال بود، سرانه کاغذ در کشور چاد با بیش از 7 میلیون نفر جمعیت و جمهوری دموکراتیک کنگو با 50 میلیون نفر جمعیت به ترتیب 300 و 100 گرم بوده است.
براساس تحقیقات انجام شده، امروز به موازات توسعه ارتباطات و گسترش واسطه‌ها و عوامل فرهنگی، نیاز روزافزون جوامع بشری به انواع کاغذ از یک سو و کمبود منابع اولیه سلولزی از سوی دیگر، کاغذ را به عنوان کالایی استراتژیک در سطح جهان مطرح کرده و تولیدکنندگان عمده تلاش دارند تا بازار فروش و تعیین قیمت آن را تحت نفوذ خود در آورند.
کاغذ و حفظ محیط زیست
بهره‌برداری بی‌رویه از منابع جنگلی برای تامین مواد اولیه صنایع مختلف از جمله کاغذ سازی سبب شده است جوامع مختلف بخصوص جوامع صنعتی تدابیر جدیدی را برای تامین مواد اولیه تولید کاغذ اتخاذ کنند.
بازیافت کاغذ یکی از این تدابیر است که توانسته تا حدود زیادی از فشارهای وارده به منابع جنگلی بکاهد.به این ترتیب بازیافت به طور عام و بازیافت کاغذ به طور خاص، یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های جوامع برای کاهش فشارهای وارده به منابع جنگلی محسوب می‌شود.
با بازیافت کاغذ، منابع طبیعی حفظ شده و میزان انتشار آلاینده‌های وارده به محیط کاهش می‌یابد.
در واقع تفکر بازیافت کاغذ با اهداف کلی مثل جلوگیری از غارت بی‌رویه منابع طبیعی، کاهش در مصرف انرژی و تقلیل میزان زباله برای کاهش هزینه‌های دفع و تغییر الگوی مصرف به وجود آمد. با توجه به این که کاغذ ماده‌ای فاسد شدنی نیست، بهترین روش جمع‌آوری آن، از درب منازل، اداره‌ها و مدارس قبل از مخلوط شدن با بقیه پسماندهاست. امروزه در کشورهایی همچون هلند، سوئیس و ژاپن بیش از 50 درصد کاغذهای مصرفی مورد بازیافت قرار می‌گیرد.
بازیافت کاغذ دارای ابعاد مختلفی است که مهم‌ترین آن بعد اقتصادی است. شکی نیست که با جداسازی زباله‌های کاغذ و وارد ساختن مجدد آن در چرخه تولید می‌توان از آن به عنوان یک ماده خام در تولید کالاهای جدید مصرفی استفاده کرد.
همچنین بازیافت می‌تواند فرصت‌های اشتغال را برای اقشار مختلف جامعه فراهم کند، هر چند میزان مصرف کاغذ در ایران در مقایسه با متوسط مصرف سرانه در جهان و کشورهای توسعه یافته در سطح محدودی قرار دارد، اما به دلیل شرایط آب و هوایی خشک حاکم بر کشور و عدم ظرفیت لازم برای تولید کاغذ، سالانه مقادیر بسیار زیادی از کاغذ و فرآورده‌های وابسته به آن از خارج کشور تامین می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در دهه گذشته بیش از 50 درصد نیاز کشور به کاغذ از طریق واردات تامین شده است که به تبع آن سالانه اعتبار قابل ملاحظه‌ای برای واردات انواع کاغذ و خمیر هزینه می‌شود. با توجه به محدودیت منابع سلولزی کشور از یک سو و روند روزافزون رشد جمعیت در ایران از دیگر سو پیش‌بینی می‌شود روند مصرف کاغذ در کشور در آینده تشدید شود، بنابراین اتخاذ سیاست و راهبردهای مشخص برای کاهش وابستگی به واردات از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مدیریت سبز برای نجات زمین
بر این اساس نهادینه کردن مصرف بهینه منابع و تنویر افکار عمومی و فرهنگ سازی در جهت توسعه پایدار در ابتدای امر باید در مجموعه دولت تحقق پیدا کند، زیرا دولت مهم‌ترین مصرف‌کننده در کشور قلمداد می‌شود، به همین دلیل نیز تدوین و اجرای قانونی که بتواند اندیشه استفاده بهینه از منابع را در دستگاه‌های دولتی در کانون توجه قرار دهد، مطرح شده است.
به این ترتیب اجرای نظام مدیریت سبز ابتدا در دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های دولتی به عنوان یکی از مهم‌ترین مصرف‌کنندگان منابع در کشور به‌منظور صرفه‌جویی و استفاده بهینه از منابع، گام مهم و موثری بوده است.
بهتر است بدانیم که نظام مدیریت سبز مجموعه‌ای از مطالعات و اقدامات جامع هدفمند ومستمری است که در سطوح مختلف دستگاه‌های دولتی صورت می‌گیرد تا وضعیت موجود سازمان را در جهت نیل به وضعیت بهتر ارتقا و تداوم بخشد و هر کدام از ما به عنوان محورهای اصلی شکل‌گیری این نظام سبز باید خود را متعهد به اجرای آن دانسته تا گامی هر چند کوچک برای حفظ محیط زیست برداریم.
استفاده بهینه از کاغذ یکی از محورهای اصلی است که می‌تواند کمک بزرگی به کاهش مصرف کاغذ و صرفه‌جویی اقتصادی کند و بی‌یاری متعهدانه هر یک از ما محقق نخواهد شد.
منبع: مرکز اطلاعات کاغذ ایران
