مفهوم تقوبم
تقویم به دانش شناسایی زمان‌ها گفته می‌شود که در عربی «معرفة المواقیت» خوانده می‌شود.
تعریف تقویم
تقویم از ماده «ق و م» در لغت به معنای راست و تعدیل کردن است.استعمال تقویم در معنای گاه شماری در زبان عربی قدمت زیادی ندارد و در معاجم قدیمی‌تر اثری از آن نیست. در زبان فارسی تقویم در دو معنا به کار رفته است: دانش شناسایی زمان‌ها که در عربی «معرفة المواقیت» خوانده می‌شود و این مقاله به آن می‌پردازد و دفتری که احوال ستارگان را پس از استخراج از زیج در آن می‌نویسند و در زبان عربی «دفتر السَّنَه» خوانده می‌شود و زیج یا زج نیز به آن گفته می‌شود. با گذشت زمان های طولانی تقویم ها با کاربردهای مختلفی اعم از تقویم دیواری،تقویم رومیزی و ... تولید شد که این تقویم ها در تولید سررسید نیز دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تقویم در اصطلاح نجوم ، مجموعه‌ای از اصول و قوانینی است که برای تنظیم زمان و تطبیق سال حقیقی با سال مجازی و تقسیم آن به ماه‌های دوازده گانه جهت تشخیص اوقات شرعی و انجام فرایض دینی و امور اجتماعی استفاده می‌شود و در زبان فارسی مترادف با کلمه «گاه شماری» است.
← اهمیت شناسایی زمان
شناسایی زمان از ضروریات زندگی انسان است و بدون آن بسیاری از جنبه‌های زندگی دچار بی نظمی می‌شود. تشکیل واحدهای زمانی، همچون سال، ماه و هفته نیز برای همین است که برخی اختراع آن را به بابلیان نسبت می‌دهند.
← دو شیوه تقویم نگاری
معمولاً در تقویم نگاری از دو شیوه برای تعیین زمان استفاده می‌شود که یکی بر حرکت خورشید و دیگری بر حرکت ماه مبتنی است و این امر از دیرباز به ایجاد دو تقویم بر اساس سال‌های شمسی و قمری انجامیده است. در شبه جزیره عربستان و پیش از ظهور اسلام از هر دو تقویم شمسی و قمری استفاده می‌شده است از تقویم شمسی برای تعیین موسم‌های زراعت سود می‌بردند. نامگذاری ماه‌ها با لحاظ تغییرات جوی، همچون سرما و گرما، گواهی بر استفاده از تقویم شمسی است
اما این امر آنان را از تقویم قمری غافل نمی‌ساخت و اعراب از این تقویم نیز به سبب سهولت و روشنی محاسبه ماه‌های قمری، برای زندگی روزانه و کارهایی چون پرداخت دیون، دریافت دیه و خرید و فروش استفاده می‌کردند.
استفاده از گاه شماری قمری شمسی، در میان دیگر اقوام، از جمله بابلیان و یهودیان نیز رایج بوده است. تقویم یهودیان قمری بوده است، از این رو هرچند سال یک ماه به آن می‌افزودند تا فصل‌ها ثابت بمانند.
← تقویم در قرآن کریم
در قرآن کریم ذکری صریح از تقویم به معنای مورد نظر نیامده است؛ اما به گاه شماری، اشاراتی شده و آفرینش خورشید و ماه و نظم موجود در گردش آن‌ها و در پی آن، پیدایش روز و شب، موهبتی الهی معرفی شده‌اند.
قرآن، نقش اساسی ماه و خورشید در تقویم و شناسایی زمان را چنین مورد توجه قرار داده که به واسطه حرکت منظم و دقیق آن‌هاست که روز ، ماه و سال مشخص می‌شوند:«اَلشَّمسُ والقَمَرُ بِحُسبان» و کار هیچ‌یک کمترین تداخلی با کار دیگری ندارد:«لاَالشَّمسُ ینبَغی لَها اَن تُدرِک القَمَرَ و لاَ الَّیلُ سابِقُ النَّهارِ وکلٌّ فی فَلَک یسبَحون» و این امر چیزی جز تدبیر الهی برای خورشید و ماه نیست.
منبع: ویکی تقویم
